Αθανάσιος Τ. Χατζής, Φοιτητής ThM
Το έτος 2023 συμπληρώθηκαν 50 έτη από την έναρξη του Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ Αγγλικανών – Ορθοδόξων. Αξίζει να επισημανθεί ότι πρόκειται για τον μακροβιότερο και κατ’ επέκταση ιστορικότερο διμερή θεολογικό διάλογο της Ορθοδόξου Εκκλησίας καθώς ο θεολογικός διάλογος της Ορθοδοξίας με την Αγγλικανική Κοινωνία ξεκίνησε επίσημα το 1973.
Από τις 4 έως τις 11 Οκτωβρίου 2024, κατόπιν σχετικής προσκλήσεως του Οικουμενικού Ινστιτούτου Huffington του Ελληνικού Κολλεγίου και της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού, συνήλθε στις εγκαταστάσεις του Κολλεγίου στο Brookline της Μασαχουσέτης η Διεθνής Επιτροπή για τον Θεολογικό Διάλογο Αγγλικανών Ορθοδόξων. Προϊούσης της διαρκείας των εργασιών της ολομέλειας, πραγματοποιήθηκε επετειακή εκδήλωση εορτασμού για την συμπλήρωση 50 ετών από την έναρξη του Θεολογικού Διαλόγου. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στους φιλόξενους χώρους του Μαλιώτειου Πολιτιστικού Κέντρου.
Κατά την εναρκτήρια ομιλία του ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Huffington π. Ιωάννης Χρυσαυγής, αφού καλωσόρισε εγκαρδίως τα μέλη της επιτροπής, κάλεσε σε προβληματισμό θέτοντας το ερώτημα: Μπορούν πενήντα χρόνια διαλόγου να ξεπεράσουν μια χιλιετία αποξένωσης;». Εν συνεχεία, το λόγο έλαβε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βελγίου κ. Αθηναγόρας, Πρόεδρος της Επιτροπής, ο οποίος αναφέρθηκε στην ιστορία του διαλόγου ενώ ακολούθησαν επιμέρους εισηγήσεις για κάθε μία από τις επτά Κοινές Δηλώσεις που έχουν εκδοθεί από το 1973. Τέλος, ο λόγος δόθηκε στους παρευρισκομένους οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να απευθύνουν ερωτήσεις στα μέλη της επιτροπής του διαλόγου.
Την επέτειο εορτασμού τίμησαν δια της υψηλής τους παρουσίας ο Αγιώτατος Καθολικός Πατριάρχης των Αρμενίων κ. Αράμ Α΄ και ο Σεβαμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος ο οποίος κατά την ομιλία του στο δείπνο που παρεχώρησε στις 10 Οκτωβρίου για τα μέλη της επιτροπής, αφού εξέφρασε ευχαριστίες για τους Συμπροέδρους του Διαλόγου Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Βελγίου κ. Αθηναγόρα και Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Michael Lewis της Αγγλικανικής Εκκλησίας Ιεροσολύμων και Μέσης Ανατολής, καθώς επίσης και για τον Εκτελεστικό Διευθυντή του Ινστιτούτου Huffington π. Ιωάννη Χρυσαυγή, δήλωσε ότι: «Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από διαφωνίες, συγκρούσεις και διαιρέσεις, η παρουσία απόψε τριών σημαντικών χριστιανικών κοινοτήτων σε οικουμενικό και αδελφικό διάλογο αποτελεί γνήσιο σημάδι πίστης, ελπίδας και αγάπης»[1], ο Σεβασμιώτατος επίσης αναφέρθηκε στην αξία του εν λόγω διαλόγου και την σημασία της φιλοξενίας του εδώ στην Θεολογική Σχολή η οποία όπως είχε δηλώσει: «θα χρησιμεύσει για να προβάλλει το οικουμενικό όραμα του Πατριάρχη μας σε όλες τις κοινότητές μας».[2]
Έχοντας επικεντρώσει την προσοχή της τα τελευταία χρόνια στη χριστιανική ανθρωπολογία, τη χριστιανική ηθική και τη βιοηθική, η Επιτροπή ενέκρινε μια νέα Κοινή Δήλωση με τίτλο «Δωρεά οργάνων: Ένα ελπιδοφόρο δώρο». Πέραν τούτου, η Επιτροπή συμφώνησε να προετοιμάσει μια ειδική επετειακή έκδοση επί τη συμπληρώσει πεντηκονταετίας από της ενάρξεως του διαλόγου.Το ερώτημα όμως το οποίο εξακολουθεί να γεννάται σε πολλούς πιστούς είναι το κατά πόσο αυτοί οι διμερείς θεολογικοί διάλογοι μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και άλλων χριστιανικών ομολογιών έχουν αξία και πού αποσκοπούν.
Αρχικά, αξίζει να τονιστεί ότι σε μια εποχή κατά την οποία οι κοινωνικές προκλήσεις συχνά φαίνονται ανυπέρβλητες, η κοινή χριστιανική μαρτυρία μπορεί να αποτελέσει ισχυρή μαρτυρία της αγάπης του Χριστού εν τοις πράγμασι. Στην προσπάθειά μας να επουλωθούν οι πληγές του παρελθόντος ενισχύουμε το πνεύμα συνεργασίας για την αντιμετώπιση των πάσης φύσεως προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος μεταβαλλόμενος κόσμος. Οι διμερείς θεολογικοί διάλογοι ενσαρκώνουν την ελπίδα για μια ενιαία έκφραση του Χριστιανισμού η οποία αντανακλά την ενότητα που ο ίδιος ο Χριστός επιθυμεί για την Εκκλησία Του.
Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι μια αμυντική από πλευράς εκκλησίας στάση απέναντι στο διάλογο είναι προβληματική καθώς αντιβαίνει στο πνεύμα και την παράδοση της Ορθοδοξίας. Δεν θα ήταν υπερβολή εάν ισχυριζόμασταν ότι η συμμετοχή στους οικουμενικούς διαλόγους αποτελεί μορφή ιεραποστολής κατά την οποία καλούμαστε να καταθέσουμε την ορθόδοξη μαρτυρία. Όντες σίγουροι για το δόγμα και τις αρχές της πίστεως μας δεν φοβόμαστε να συνδιαλλαγούμε με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Άλλωστε, είναι αδιανόητο να αδιαφορούμε για τις διαιρέσεις και την προώθηση της χριστιανικής ενότητας εξαντλώντας το νόημα της ορθόδοξης μαρτυρίας στα στενά πλαίσια ενός θεολογικού μινιμαλισμού.
Τέλος, ας μην λησμονούμε ότι βασική προϋπόθεση για την διεξαγωγή ενός ειλικρινούς θεολογικού διαλόγου με άλλες ομολογίες και θρησκείες εν γένει είναι πρωτίστως η βαθιά γνώση και εμπειρική βίωση της δικής μας παράδοσης που έχει ως αποτέλεσμα την γνώση του άλλου. Επίσης, βασικό και απαράβατο όρο για τη συμμετοχή στην οικουμενική κίνηση αποτελεί η αρχή ότι η αποκατάσταση της ενότητας οφείλει να στηρίζεται επί τη βάσει της αποστολικής παράδοσης και να έρχεται σε πλήρη συμφωνία με την πίστη όπως επιβεβαιώθηκε από την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Κρήτη το 2016.
Κατακλείοντας, θα ήθελα να παραθέσω κάποια από τα σοφά σχετικά λόγια του Παναγιωτάτου Οικουμενικού μας Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου ο οποίος έχει κατά το παρελθόν δηλώσει: «Μόνο μέσα από το διάλογο προστατευόμαστε από το αμοιβαίο μίσος. Ο διάλογος γίνεται με αγάπη, όπως ακριβώς και το αίμα είναι για το σώμα. Τη στιγμή που σταματά το αίμα να κυκλοφορεί, το σώμα στεγνώνει. Όταν ο διάλογος στεγνώσει η αγάπη πεθαίνει και τότε εμφανίζονται η οργή και το μίσος. Παρ’ όλα αυτά, ο διάλογος διεξάγεται με σκοπό να αναζωογονήσει μια σχέση που ήταν νεκρή, είναι σε θέση να δημιουργήσει μια νέα σχέση, και αυτό είναι ένα θαύμα». [3]
[1] «Anglican-Orthodox dialogue of senior bishops and leaders discuss Christian witness in a suffering world», διαθέσιμο στο: https://www.anglicannews.org/news/2024/10/anglican-orthodox-dialogue-of-senior-bishops-and-leaders-discuss-christian-witness-in-a-suffering-world.aspx, ημ. ανάκτησης 25/10/2024.
[2]« Anglican-Orthodox Dialogue [Plenary]», διαθέσιμο στο: https://huffingtoninstitute.hchc.edu/event/anglican-orthodox-dialogue-plenary/, ημ. ανάκτησης 25/10/2024.
[3] «Η σημασία του οικουμενικού διαλόγου, του προβληματισμού και της δράσης», διαθέσιμο στο: https://archive.churchofcyprus.org.cy/article.php?articleID=2772, ημ. ανάκτησης 25/10/2024.